ข่าวดาราศาสตร์
"Arp 105" กาแล็กซีกีตาร์ในห้วงอวกาศ
“Arp 105” คือระบบกาแล็กซีที่เกิดจากการชนและรวมตัวกันของกาแล็กซีสองแห่ง ด้านบนคือ NGC 3561B ซึ่งเป็นกาแล็กซีทรงรี (Elliptical galaxy) ส่วนด้านล่างคือ NGC 3561A ซึ่งเป็นกาแล็กซีกังหัน (Spiral galaxy) ซึ่งทั้งสองมีปฏิสัมพันธ์กันทางแรงโน้มถ่วง ส่งผลให้เกิดหางแก๊สและฝุ่นทอดยาวออกไปกว่า 362,000 ปีแสง ภายในหางนี้ประกอบไปด้วย กระจุกดาว (Star cluster) และกาแล็กซีแคระ (Dwarf galaxy) การเรียงตัวของกาแล็กซีทั้งสองแห่ง รวมถึงหางแก๊สและฝุ่นที่ทอดยาวนี้ ทำให้ Arp 105 มีรูปร่างคล้าย “กีตาร์ในห้วงอวกาศ”
การรวมตัวกันของกาแล็กซี Arp 105 ไม่เพียงแต่สร้างรูปร่างที่แปลกตาเท่านั้น แต่ยังส่งผลให้เกิดบริเวณที่เรียกว่า “Ambartsumian’s Knot” ซึ่งเป็นกาแล็กซีแคระที่ก่อตัวขึ้นจากเศษซากที่หลงเหลือจากการรวมตัวกัน และเป็นบริเวณที่กระตุ้นให้เกิดการก่อตัวของดาวฤกษ์อย่างหนาแน่น ซึ่งอยู่บริเวณขวาบนของภาพใกล้กับนิวเคลียสของกาแล็กซีทรงรี สำหรับบริเวณที่ส่องสว่างสีน้ำเงินใกล้กับนิวเคลียสของกาแล็กซีกังหันนั้น แบ่งเป็นสองฝั่ง ฝั่งซ้ายลักษณะคล้ายกับ Ambartsumian’s Knot คาดว่าเป็นกาแล็กซีแคระที่เกิดขึ้นจากกระบวนการเดียวกัน ส่วนฝั่งขวายังอยู่ระหว่างการศึกษาวิเคราะห์ แต่จากข้อมูลเบื้องต้นสันนิษฐานว่าอาจเป็นกาแล็กซีเบื้องหน้าที่มีความส่องสว่างสูง
ทั้งนี้ เส้นใยแก๊สและฝุ่นบาง ๆ ที่เชื่อมต่อระหว่างกาแล็กซีทั้งสองเข้าด้วยกัน ถือเป็นบริเวณที่นักดาราศาสตร์ให้ความสนใจเป็นพิเศษ เนื่องจากสามารถใช้เป็นข้อมูลบ่งชี้ในการศึกษาช่วงเวลาและวิวัฒนาการของ Arp 105 ได้ และในภาพสามารถสังเกตเห็นกาแล็กซีเบื้องหลังหลากหลายแห่ง รวมถึงกาแล็กซีเบื้องหลังที่สามารถเห็นได้ผ่านร่องรอยการชนกันของ Arp 105 ส่วนบริเวณที่ส่องสว่างสีน้ำเงินด้านซ้ายของ Ambartsumian’s Knot อาจเป็นกาแล็กซีเบื้องหลังที่มีความสว่างเป็นพิเศษ
Arp 105 เป็นหนึ่งในวัตถุท้องฟ้าที่สว่างที่สุดในกระจุกกาแล็กซี “Abell 1185” ห่างจากโลกประมาณ 400 ล้านปีแสง ในกลุ่มดาวหมีใหญ่ (Ursa Major) โดยกระจุกกาแล็กซีแห่งนี้ประกอบด้วยกาแล็กซีอย่างน้อย 82 แห่ง ที่มีปฏิสัมพันธ์ทางแรงโน้มถ่วง และยังพบกระจุกดาวทรงกลมจำนวนมากที่ล่องลอยอยู่อย่างอิสระ ไม่ได้อยู่ภายใต้แรงโน้มถ่วงของกาแล็กซีใด ๆ โดยตรง
ภาพถ่ายจากกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิลนี้ เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาเพื่อสำรวจและจำแนกประชากรดาวฤกษ์ภายในกาแล็กซี รวมถึงในบริเวณระหว่างกาแล็กซีในกระจุก Abell 1185 ซึ่งแสดงให้เห็นถึงหางแก๊สและฝุ่นที่ทอดยาวจาก Arp 105 จนกินพื้นที่กว้างขวางเกินกว่าที่จะสามารถบันทึกภาพได้ทั้งหมดในเฟรมเดียว
เรียบเรียง : กฤษดา รุจิรานุกูล - เจ้าหน้าที่สารสนเทศดาราศาสตร์ สดร.
อ้างอิง : Hubble Jams With A Cosmic Guitar - NASA Science