กลุ่มดาวที่สามารถสังเกตได้ในฤดูใบไม้ผลิของทางเขตอบอุ่นในซีกโลกเหนือ (เดือนมีนาคม - พฤษภาคม ตรงกับช่วงฤดูร้อนในไทย) มีหลายกลุ่มดาวที่น่าสนใจ เริ่มจาก กลุ่มดาวหมีใหญ่ (Ursa Major) หรือหากมองเป็นดาวเรียงเด่น จะเห็นเป็นรูปกระบวยตักน้ำ (Big Dipper) หากนำดาวฤกษ์บริเวณปลายกระบวยทั้งสองดวงมาต่อกันเพื่อลากเส้นสมมติ โดยเริ่มจาก ดาวเมอแรก (Merak) ลากผ่าน ดาวดูเบ (Dubhe) ก็จะชี้นำทางไปยังดาวเหนือได้
ถัดมาเป็นกลุ่มดาวสิงโต (Leo) 1 ใน 12 กลุ่มดาวจักรราศี (Zodiac) เป็นกลุ่มดาวที่โดดเด่นที่สุดในฤดูใบไม้ผลิ โดยดาวสมาชิกดวงสว่างส่วนหนึ่งของกลุ่มดาวกลุ่มนี้เรียงตัวเป็นรูปร่างคล้ายเคียวเกี่ยวข้าว เราสามารถหากลุ่มดาวนี้ได้โดยการลากเส้นผ่านดาวเมเกรซ (Megrez) และ ดาวเฟคดา (Phecda) ดาวฤกษ์อีกสองดวงในกลุ่มดาวหมีใหญ่ จะชี้นำทางไปยังดาวฤกษ์สว่างที่อยู่บริเวณคอของสิงโต หากยังคงลากเส้นต่อไปเรื่อย ๆ ผ่านดาวเรกูลัส (Regulus) ดาวฤกษ์สว่างที่สุดในกลุ่มดาวสิงโต ก็จะชี้นำไปยังดาวอัลฟาร์ด (Alphard) ดาวฤกษ์ที่สว่างที่สุดในกลุ่มดาวไฮดรา (Hydra) กลุ่มดาวที่กินอาณาบริเวณกว้างสุดบนท้องฟ้า จากทั้งหมด 88 กลุ่มดาว หากดาวฤกษ์ที่อยู่ส่วนหางกำลังโผล่พ้นขอบฟ้า ดาวฤกษ์ส่วนหัวก็จะอยู่สูงสุดบนท้องฟ้าพอดี
หากลองพิจารณาดูเฉพาะบริเวณตัวของสิงโต จะเห็นเป็นรูปสี่เหลี่ยมคางหมู เรียกว่า “สี่เหลี่ยมคางหมูฤดูใบไม้ผลิ (Spring Trapezium)” และเมื่อลากเส้นสมมติจากหลังสิงโตผ่านดาวเดเนโบลา (Denebola) ก็จะชี้ไปยังดาวสไปกา (Spica) ดาวฤกษ์ดวงสว่างสุดในกลุ่มดาวหญิงสาว (Virgo) ซึ่งดาวฤกษ์สมาชิกดวงอื่นในกลุ่มดาวหญิงสาวไม่ค่อยสว่างมากนัก ทำให้มองเห็นกลุ่มดาวนี้เป็นรูปร่างได้ยาก กลุ่มดาวหญิงสาวเป็นหนึ่งในกลุ่มดาวจักรราศีเช่นเดียวกับกลุ่มดาวสิงโต เนื่องจากทั้งสองกลุ่มดาววางตัวอยู่บนเส้นทางการเคลื่อนที่ของดวงอาทิตย์ หรือเส้นสุริยวิถี (Ecliptic)
อีกกลุ่มดาวที่โดดเด่นในฤดูใบไม้ผลิ คือกลุ่มดาวคนเลี้ยงสัตว์ (Bootes) เป็นกลุ่มดาวที่มีลักษณะคล้ายว่าว มีดาวฤกษ์สว่างที่สุด ได้แก่ ดาวอาร์คตุรุส (Arcturus) ดาวดวงนี้ยังเป็นดาวฤกษ์ที่สว่างที่สุดบนซีกฟ้าเหนืออีกด้วย[1] เราสามารถหาดาวอาร์คตุรุสได้จากการลากเส้นโค้งเชื่อมระหว่างหางของหมีใหญ่ ไปยังดาวสไปกา โดยมีดาวอาร์คตุรุสอยู่ตรงกลางนั่นเอง
เราสามารถลากเส้นเชื่อมระหว่างดาวสว่าง 3 ดวง ได้แก่ ดาวเรกูลัส (กลุ่มดาวสิงโต) ดาวอาร์คตุรุส (กลุ่มดาวคนเลี้ยงสัตว์) และดาวสไปกา (กลุ่มดาวหญิงสาว) จะเห็นเป็นรูปสามเหลี่ยมบนท้องฟ้า เรียกว่า “สามเหลี่ยมฤดูใบไม้ผลิ (Spring Triangle)”
[1] บนท้องฟ้ายามค่ำคืน มีดาวฤกษ์อีกสามดวงที่สว่างกว่าดาวอาร์คตุรุส ได้แก่ ดาวซิริอุส (Sirius) ดาวคาโนปุส (Canopus) และดาวอัลฟา เซนทอรี (Alpha Centauri) แต่ทั้งสามดวงอยู่ในหซีกฟ้าใต้
เรียบเรียง : นายธนกฤต สันติคุณาภรต์ - เจ้าหน้าที่สารสนเทศดาราศาสตร์ชำนาญการ สดร.