ท้องฟ้าในเดือนพฤศจิกายน

• 
• 

ท้องฟ้าในเดือนพฤศจิกายน 2559

เดือนแหล่งการเริ่มต้นฤดูกาลดูดาวได้เริ่มขึ้นแล้ว หลังจากเดือนที่ผ่านมามีฝนตก เมฆหนาเต็มท้องฟ้าหลายท่านคงได้มีเวลาออกไปดูดาวกันบาง ในเดือนพฤศจิกายนเป็นเดือนที่ย่างเข้าสู่ฤดูหนาวแล้ว ซึ่งหลังจากนี้อุณหภูมิจะเริ่มลดลงอย่างต่อเนื่อง (สำหรับภาคเหนือและภาคอีสานตอนบน) ทำให้ท้องฟ้าในช่วงนี้ปลอดโปร่ง ไม่มีเมฆรบกวนการดูดาว หลายท่านคงเตรียมตัวกันบางแล้วสำหรับเทศกาลการดูดาว ทั้งนี้ท่านใดที่สนใจที่จะเข้าร่วมกิจกรรมการดูดาวกับทางสถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติก็สามารถติดตามได้ที่เว็บไซต์ www.narit.or.th และสามารถโทรเข้ามาสอบถามการเข้าร่วมกิจกรรมกันได้ สำหรับภายในเดือนนี้จะมีเหตุการณ์ทางดาราศาสตร์อะไรให้น่าติดตามกันบาง มาเริ่มกันที่กลุ่มดาวบนท้องฟ้าในช่วงเดือนพฤศจิกายนกันก่อน

 

กลุ่มดาวในช่วงเดือนพฤศจิกายน

        ในช่วงเดือนพฤศจิกายนนี้จะมีกลุ่มดาวใดบางที่น่าสนใจในช่วงหัวค่ำ เมื่อเราหันหน้าไปทางทิศตะวันออก กลุ่มดาวที่ปรากฏอยู่นั้นอาจจะมองเห็นได้ไม่ค่อยชัดเจนเท่าไร ซึ่งกลุ่มดาวที่ปรากฏอยู่ใกล้ ๆ บริเวณขอบฟ้า คือ กลุ่มดาวแกะและกลุ่มปลาคู่ทั้งสองกลุ่มเป็นหนึ่งในกลุ่มดาวจักราศีที่หลายคนอาจจะพอรู้จักกันมาบางแล้ว เมื่อเงยหน้าสูงขึ้นไปอีกหน่อยก็จะพบกับดาวสว่าง 4 ดวง ที่เรียงตัวกันคล้ายกับรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสขณะใหญ่หรือที่เรียกว่า “สี่เหลี่ยมใหญ่” ซึ่งรูปสี่เหลี่ยมนี้ประกอบด้วย 2 กลุ่มดาวคือ กลุ่มดาวม้าปีกกับกลุ่มดาวแอนโดรเมดาทั้งสองกลุ่มดาวนี้เป็นกลุ่มดาวที่มีความโดดเด่นเป็นอย่างมากบนท้องฟ้า และถ้าเงยหน้ามองขึ้นไปที่บริเวณกลางท้องฟ้า เราจะมองเห็นดาวฤกษ์สว่างอีก 3 ดวง ที่เรียงตัวกันคล้ายกับรูปสามเหลี่ยมหน้าจั่ว หรือที่เรารู้จักกันในชื่อ “สามเหลี่ยมฤดูร้อน” โดยสามเหลี่ยมนี้จะประกอบไปด้วยกลุ่มดาวบนท้องฟ้าทั้งหมดสามกลุ่ม คือ กลุ่มดาวหงส์ กลุ่มดาวพิณ และกลุ่มดาวนกอินทรี นอกจากนั้นภายในบริเวณแต่ละกลุ่ม ยังมีวัตถุท้องฟ้าที่น่าสนใจอยู่อีกเป็นจำนวนมาก จากนั้นก็พักให้หายเมื่อยคอกันก่อน เมื่อหายเมื่อยแล้วให้หันหน้าไปทางทิศตะวันตกซึ่งในบริเวณนี้ไม่ค่อยมีดาวสว่าง แต่ถ้ามองไปทางตะวันตกเฉียงใต้จะมองเห็นแถบสีขาวขุ่นทอดตัวยาวไปบนท้องฟ้า แถบที่เห็นนั้นคือ “ทางช้างเผือก” ซึ่งในบริเวณนี้เต็มไปด้วยดาวฤกษ์จำนวนมหาศาล และในบริเวณนี้มีดาวสว่างเป็นจำนวนมาก และกลุ่มดาวที่อยู่ในบริเวณนี้ คือ กลุ่มดาวคันชั่ง กลุ่มดาวแมงป่อง กลุ่มดาวคนยิงธนู และมองออกไปจากแถบทางช้างเผือกไปทางทิศใต้จะมองเห็น กลุ่มดาวจักราศีอีกสองกลุ่มดาวคือ กลุ่มดาวมกรและกลุ่มดาวคนแบกหม้อน้ำ เมื่อหันหน้ากลับไปทางทิศเหนือ จะมองเห็นกลุ่มดาวหมีเล็ก กลุ่มดาวมังกร กลุ่มดาวเซเฟอุส และกลุ่มดาวค้างคาวเป็นต้น

 

รูปที่ 1 ท้องฟ้าในเดือนพฤศจิกายน เวลา 20:00 น.

 

 

พฤศจิกายน 2559

วันที่/เดือน	เวลา (น.)	ปรากฏการณ์
1พฤศจิกายน	02:36	- ดวงจันทร์อยู่ไกลโลกสุดในรอบเดือน (ระยะทาง 406,667 กิโลเมตร)
2พฤศจิกายน
3พฤศจิกายน	02:18	- ดวงจันทร์อยู่ใกล้ดาวเสาร์ 3.7 องศา
	11:16	- ดวงจันทร์อยู่ใกล้ดาวศุกร์ 6.4 องศา
4พฤศจิกายน
5พฤศจิกายน	ตลอดทั้งคืน	- ฝนดาวตกทอริดส์ อัตราการตก 10 ดวงต่อชั่วโมง
6พฤศจิกายน	19:08	- ดวงจันทร์อยู่ใกล้ดาวอังคาร 4.8 องศา
7พฤศจิกายน
8พฤศจิกายน	02:51	- จันทร์กึ่งแรก
9พฤศจิกายน
10พฤศจิกายน
11พฤศจิกายน	22:01	- ดาวพุธอยู่ที่จุดไกลดวงอาทิตย์ (ประมาณ 0.47 AU)
12พฤศจิกายน
13พฤศจิกายน
14พฤศจิกายน	20:52	- จันทร์เพ็ญ
	18:30	- ดวงจันทร์อยู่ใกล้โลกสุดในรอบเดือน (ระยะทาง 356,536 กิโลเมตร)
15พฤศจิกายน	23:15	- ดวงจันทร์อยู่ใกล้ดาวอัลดีบาแรน 0.28 องศา
16พฤศจิกายน
17พฤศจิกายน	ตลอดทั้งคืน	- ฝนดาวตกลีโอนิดส์ อัตราการตก 15 ดวงต่อชั่วโมง
18พฤศจิกายน
19พฤศจิกายน	04:00	- ดาวเคราะห์เคียงดาว (ดาวพุธอยู่ใกล้ดาวแอนทาเรส 3องศา)
20พฤศจิกายน
21พฤศจิกายน	13:33	- จันทร์กึ่งหลัง
	17:08	- ดวงจันทร์อยู่ใกล้ดาวเรกูลัส 1.7 องศา
22พฤศจิกายน
23พฤศจิกายน
24พฤศจิกายน	02:00	- ดาวเคราะห์ชุมนุม (ดาวพุธอยู่ใกล้ดาวเสาร์ 2.8องศา)
	08:00	- ดาวเสาร์อยู่ตำแหน่งร่วมทิศกับดวงอาทิตย์ (Conjunction)
25พฤศจิกายน
26พฤศจิกายน
27พฤศจิกายน
28พฤศจิกายน	03:17	- ดวงจันทร์อยู่ไกลโลกสุดในรอบเดือน (ระยะทาง 406,549 กิโลเมตร)
29พฤศจิกายน	19:18	- จันทร์ดับ
30พฤศจิกายน	14:36	- ดวงจันทร์อยู่ใกล้ดาวเสาร์ 3.1 องศา

 

ดาวเคราะห์ในเดือนพฤศจิกายน 2559

        การสังเกตดาวเคราะห์ในช่วงเดือนพฤศจิกายนนี้ ส่วนใหญ่จะอยู่ทางทิศตะวันตกและสามารถสังเกตเห็นได้ในช่วงหัวค่ำ ผู้สังเกตจะมองเห็นดาวเคราะห์ 2 ดวง อยู่ใกล้ขอบฟ้าทางทิศตะวันตก คือดาวเสาร์ และศุกร์ และอีกดวงหนึ่ง คือ ดาวอังคารจะปรากฏอยู่บริเวณกลางท้องฟ้าค้อนไปทางซีกฟ้าใต้ ส่วนอีก 2 ดวงที่เหลือคือดาวพุธและดาวพฤหัสบดี สำหรับดาวพุธในช่วงต้นเดือนยาวไปถึงกลางเดือนเราจะยังไม่สามารถทำการสังเกตการณ์ดาวพุธได้เนื่องจากว่าในช่วงเวลาดังกล่าวพุธอยู่ใกล้กับดวงอาทิตย์ ส่วนดาวพฤหัสบดีจะสามารถสังเกตได้ในช่วงเช้ามืดก่อนที่ดวงอาทิตย์ขึ้น 1 ชั่วโมง

 

ลักษณะปรากฏและขนาดปรากฏของดาวเคราะห์ทั้ง 5 ดวง ในช่วงเดือนพฤศจิกายน

รูปที่ 2 แสดงลักษณะปรากฏและขนาดปรากฏของดาวเคราะห์ในช่วงเดือนพฤศจิกายน

 

การสังเกตดาวพุธ

        ในเดือนพฤศจิกายนนี้ในช่วงต้นเดือนยาวไปจนถึงเกือบ ๆ ปลายเดือนเราจะยังไม่สามารถสังเกตเห็นดาวพุธได้ เนื่องจากว่าแสงของดาวพุธถูกแสงจ้าจากดวงอาทิตย์กลบไปทั้งหมด สำหรับตำแหน่งปรากฏของดาวพุธจะบนท้องฟ้าอยู่ในกลุ่มดาวแมงป่อง มีขนาดปรากฏบนท้องฟ้าประมาณ 4.7 พิลิปดา และมีค่าความสว่างปรากฏของดาวพุธในเดือนธันวาคมจะมีค่าระหว่าง – 0.81 ถึง -0.45

 

เวลาขึ้น – ตก ของดาวพุธในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2559

เวลา ณ ตำแหน่งพิกัดทางภูมิศาสตร์ : ละติจูด 13°45.0' เหนือ ลองจิจูด 100°31.0' ตะวันออก

(กรุงเทพมหานคร)

 

การสังเกตดาวศุกร์

        ดาวศุกร์เป็นดาวเคราะห์ที่ผู้สังเกตสามารถมองเห็นได้ง่าย โดยแทบจะไม่ต้องใช้ความพยายามอะไรเลยในการค้นหาดาวศุกร์ สำหรับเดือนพฤศจิกายนนี้เราสามารถสังเกตเห็นดาวศุกร์ในช่วงหัวค่ำตลอดทั้งเดือน โดยสามารถสังเกตเห็นดาวศุกร์ได้จากขอบฟ้าทางทิศตะวันตกหลังจากที่ดวงอาทิตย์ตกลับขอบฟ้าไปแล้ว โดยผู้สังเกตจะมองเห็นดาวศุกร์ปรากฏอยู่ในบริเวณกลุ่มดาวแมงป่อง โดยดาวศุกร์จะมีขนาดปรากฏเฉลี่ยบนท้องฟ้าประมาณ 15.2 พิลิปดา และมีค่าสว่างปรากฏระหว่าง -3.49 ถึง -3.57 จึงสว่างมากกว่าดาวเคราะห์ดวงอื่น ๆ ที่ปรากฏบนท้องฟ้า 

 

เวลาขึ้น – ตก ของดาวศุกร์ในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2559

เวลา ณ ตำแหน่งพิกัดทางภูมิศาสตร์ : ละติจูด 13°45.0' เหนือ ลองจิจูด 100°31.0' ตะวันออก

(กรุงเทพมหานคร)

 

การสังเกตดาวอังคาร

       ในเดือนพฤศจิกายนนี้เราจะมองเห็นดาวอังคารได้จากทางทิศใต้ ในช่วงหัวค่ำและเป็นดาวเคราะห์ 1 ใน 3 ที่สามารถมองเห็นได้ในช่วงหัวค่ำ ตำแหน่งปรากฏของดาวอังคารจะอยู่ในบริเวณกลุ่มดาวคนยิงธนู มีขนาดปรากฏบนท้องฟ้าประมาณ 7.5 พิลิปดา สำหรับค่าความสว่างปรากฏของดาวอังคารในช่วงเดือนตุลาคมอยู่ที่ระหว่าง 0.67 ถึง 0.54 ในการสังเกตการณ์ผู้สังเกตอาจต้องใช้เวลาในการมองหาดาวอังคารเนื่องความสว่างที่ลดลงอย่างต่อเนื่องทำให้ดาวอังคารมีความสว่างใกล้เคียงกับดาวฤกษ์พื้นหลังบวกกับในช่วงเดือนนี้ดาวอังคารยังอยู่ใกล้กับทางช้างเผือกมาก จึงทำให้ผู้สังเกตอาจจะต้องให้ความพยายามเล็กน้อยในการหาดาวอังคาร

 

เวลาขึ้น – ตก ของดาวอังคารในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2559

เวลา ณ ตำแหน่งพิกัดทางภูมิศาสตร์ : ละติจูด 13°45.0' เหนือ ลองจิจูด 100°31.0' ตะวันออก

(กรุงเทพมหานคร)

 

การสังเกตดาวพฤหัสบดี

        การสังเกตดาวพฤหัสบดีในเดือนพฤศจิกายน ผู้สังเกสามารรสังเกตดาวพฤหัสบดีได้ในช่วงเช้ามืดตั้งแต่ 04:20 น. เป็นต้นไปจนท้องฟ้าสว่างกลบแสงของดาวพฤหัสบดี สำหรับตำแหน่งปรากฏบนท้องฟ้าของดาวพฤหัสบดีจะปรากฏอยู่ในกลุ่มดาวหญิงสาว และขนาดปรากฏประมาณ 33 พิลิปดา มีค่าสว่างปรากฏประมาณ – 1.33 สำหรับการสังเกตดาวพฤหัสบดีสามารถทำได้ทั้ง การสังเกตด้วยตาเปล่าหรืออาจใช้อุปกรณ์ช่วยเหลือ เช่น กล้องสองตา กล้องโทรทรรศน์ขนาดเล็ก โดยผู้สังเกตจะสามารถมองเห็นดวงจันทร์ของดาวพฤหัสบดีเป็นจุดสว่างเล็ก ๆ อยู่รอบ ๆ ตัวดาวพฤหัสบดี ในบางครั้งผู้สังเกตอาจสามารถมองเห็นจุดดำ ๆ เล็ก ๆ บนตัวดาวพฤหัสบดีชึ่งเกิดจากเงาของดวงจันทร์ที่ทอดลงไปยังพื้นผิวของดาวพฤหัสบดีเอง ซึ่งคล้ายกับปรากฏการณ์สุริยุปราคาที่เกิดบนโลก ผู้สังเกตสามารถดูตำแหน่งปรากฏดวงจันทร์บริวารของดาวพฤหัสบดีในแต่ละวันได้จากรูปที่ 5

 

เวลาขึ้น – ตก ของดาวพฤหัสบดีในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2559

เวลา ณ ตำแหน่งพิกัดทางภูมิศาสตร์ : ละติจูด 15°00' เหนือ ลองจิจูด 100°00' ตะวันออก

(กรุงเทพมหานคร)

 

รูปที่ 3 ตำแหน่งปรากฏดวงจันทร์บริวารของดาวพฤหัสบดีในช่วงเดือนพฤศจิกายน

 

การสังเกตดาวเสาร์

        การสังเกตดาวเสาร์ในช่วงเดือนพฤศจิกายนตลอดทั้งเดือนนี้ ผู้สังเกตสามารถมองเห็นดาวเสาร์ได้ในช่วงหัวค่ำในทิศตะวันตกเฉียงใต้หลังจากดาวอาทิตย์ตกลับขอบฟ้าไปประมาณ 1 ชั่งโมง ตำแหน่งปรากฏของดาวเสาร์จะอยู่ในบริเวณกลุ่มดาวแมงป่อง มีขนาดปรากฏบนท้องฟ้าประมาณ 15.2 ฟิลิปดา (ไม่รวมวงแหวนของดาวเสาร์) สำหรับค่าความสว่างปรากฏของดาวเสาร์ในช่วงเดือนพฤศจิกายนอยู่ที่ 0.72

 

เวลาขึ้น – ตก ของดาวเสาร์ในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2559

เวลา ณ ตำแหน่งพิกัดทางภูมิศาสตร์ : ละติจูด 13°45.0' เหนือ ลองจิจูด 100°31.0' ตะวันออก

(กรุงเทพมหานคร)

 

กรกมล ศรีบุญเรือง

นักวิชาการ

สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน)