“C/2019 Q4 (Borisov)” ดาวหางดวงใหม่ที่เพิ่งถูกค้นพบและกลายเป็นจุดสนใจอย่างมากในวงการดาราศาสตร์ เพราะมันอาจเป็นวัตถุที่มาจากนอกระบบสุริยะลำดับถัดจาก โอมูอามูอา (Oumuamua) ซึ่งปัจจุบันเป็นวัตถุนอกระบบสุริยะหนึ่งเดียวที่เรารู้จัก

 

 as20190914 1 01  as20190914 1 02

( ซ้าย ) ภาพถ่ายดาวหาง C/2019 Q4 ถ่ายโดย เจนนาดี บอร์นิซอฟ ผู้ค้นพบ เส้นทางการโคจรของดาวหางC/2019 Q4  ภาพโดย SSD NASA (ขวา)

        เจนนาดี บอร์นิซอฟ (Gennady Borisov) นักดาราศาสาตร์สมัครเล่นชาวยูเครน ค้นพบดาวหาง C/2019 Q4 ในวันที่ 3 สิงหาคม 2562 ที่หอดูดาวคริมีน (Crimean Astrophysical Observatory)  ซึ่งขณะนั้นดาวหางอยู่ห่างจากดวงอาทิตย์ 3 หน่วยดาราศาสตร์ กำลังเคลื่อนที่เข้าหาดวงอาทิตย์ และจะเข้าใกล้ดวงอาทิตย์มากที่สุด ในวันที่ 8 ธันวาคม 2562 ด้วยระยะทาง 300 ล้านกิโลเมตร 

        สิ่งที่ทำให้นักดาราศาสตร์ทราบว่าวัตถุใดมาจากนอกระบบสุริยะ คือ ค่าความรีของวงโคจร (eccentricity) ความรีใช้สำหรับบอกว่าวงโคจรมีรูปร่างใกล้เคียงกับวงกลมแค่ไหน กล่าวคือ ค่าความรีเท่ากับ 0 วงโคจรจะเป็นวงกลม ค่าความรีมากกว่า 0 แต่น้อยกว่า 1 จะเป็นวงรี ค่าความรีเท่ากับ 1 เป็นพาราโบลา และค่าความรีมากกว่า 1 เป็นไฮเพอร์โบลา (ตามภาพประกอบ)

 

as20190914 1 03

วงโคจรของวัตถุท้องฟ้า สีแดงคือวงโคจรแบบวงรี สีเขียวคือวงโคจรแบบพาราโบลา
และสีน้ำเงินคือวงโคจรแบบไฮเพอร์โบลาซึ่งเป็นวงโคจรของดาวหาง C/2019 Q4

 

        C/2019 Q4 มีความรีอยู่ที่ 3.2 รูปร่างวงโคจรไม่เหมือนกับบริวารของดวงอาทิตย์ มันเหมือนกับบริวารของดาวฤกษ์ดวงอื่นที่มีวงโคจรไกลมาก ๆ โดยความเร็วปัจจุบันคือ 150,000 กิโลเมตรต่อชั่วโมง และบังเอิญเส้นทางของมันผ่านระบบสุริยะของเรา ดังนั้นจึงมีโอกาสเพียงครั้งเดียวที่จะศึกษามัน นักดาราศาสตร์ต่างรีบรวบรวมข้อมูลภาพถ่ายที่เคยถ่ายตามเส้นทางของดาวหางดวงนี้โดยหวังว่าจะพบดาวหางดวงนี้ในภาพก่อนที่ เจนนาดี บอร์นิซอฟจะค้นพบ เพราะจะทำให้มีข้อมูลที่มากขึ้นและคำนวณวงโคจรได้อย่างแม่นยำขึ้น 

        ปัจจุบันดาวหาง C/2019 Q4 มีค่าโชติมาตรปรากฏ 18 ซึ่งสว่างน้อยมาก ถึงแม้ความสว่างจะเพิ่มขึ้นตอนที่เข้าใกล้โลกมากที่สุด แต่ก็ไม่สามารถมองเห็นได้ผ่านกล้องโทรทรรศน์ แต่สามารถถ่ายภาพได้ด้วยกล้องถ่ายภาพทางดาราศาสตร์ โดยตำแหน่งบนท้องฟ้าอยู่บริเวญกลุ่มดาวค้างคาว (Cassiopeia) และจะเคลื่อนที่ไปตามแนวระนาบทางช้างเผือก สามารถติดตามการรายตำแหน่งของดาวหางดวงนี้ได้จากเว็ปไซต์ของไมเนอร์แพลเน็ตเซนเตอร์ (MPEC 2019-R106.) 

        C/2019 Q4 (Borisov) เป็นชื่อชั่วคราวของดาวหางดวงนี้ จะใช้ไปจนกว่าจะมีการยืนยันวงโคจรที่แน่ชัด ก่อนหน้านี้วัตถุระหว่างดวงดาว ดวงแรกมีชื่อชั่วคราวคือ C/2017 U1 ก่อนจะเปลี่ยนเป็น A/2017 และสุดท้ายได้รับชื่ออย่างเป็นทางการว่า 1I ‘Oumuamua โดยตัวอักษร I ย่อมาจากคำว่า Interstellar ซึ่งหมายถึงวัตถุที่อยู่ระหว่างดวงดาว ส่วนเลขหนึ่งคือลำดับที่ค้นพบ สำหรับ C/2019 Q4 ถ้ามีการยืนยันวงโคจรที่แน่นอนและยืนยันว่าเป็นวัตถุจากนอกระบบสุริยะ ก็จะตั้งชื่อเป็น 2I นำหน้าชื่อซึ่งหมายถึงวัตถุระหว่างดวงดาวที่ค้นพบเป็นลำดับที่สอง 

        อีกหนึ่งประเด็นที่น่าสนใจคือการค้นพบดาวหางดวงนี้เกิดจากฝีมือมนุษย์ ในยุคสมัยที่กล้องดูดาวอัตโนมัติที่ทำงานตลอดเวลาและสามารถค้นพบวัตถุใหม่ ๆ ได้แทบทุกวัน แต่ดาวหางที่เป็นวัตถุนอกระบบสุริยะกลับค้นพบโดยมนุษย์ เจนนาดี บอร์นิซอฟ เป็นวิศวกรที่ Sternberg Astronomical Institute และเป็นนักดาราศาสตร์สมัครเล่น  ที่ประดิษฐ์กล้องโทรทรรศน์ขึ้นใช้เอง และเคยค้นพบดาวหางและวัตถุใกล้โลกใหม่ ๆ มาแล้ว

as20190914 1 04

เจนนาดี บอร์นิซอฟ และกล้องโทรทรรศน์ของเขามีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 0.65 เมตร
เป็นกล้องที่ประดิษฐ์ขึ้นมาเองและใช้ในการค้นพบดาวหางดวงใหม่


สิทธิพร เดือนตะคุ
เจ้าหน้าที่สารสนเทศดาราศาสตร์ชำนาญการ

ที่มา

https://www.skyandtelescope.com/astronomy-news/possible-interstellar-comet-headed-our-way/
https://ssd.jpl.nasa.gov
https://en.wikipedia.org/wiki/ʻOumuamua
https://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=7498